Dzisiejsze państwa demokratyczne dzielą się na:
Z tych modeli zdecydowanie przeciwni jesteśmy modelowi trzeciemu.
Uważamy, że w państwie wszystkie województwa powinny mieć równe prawa i obowiązki.
Zarówno Hiszpania, jak i Wielka Brytania wskazują, że specjalne prawa dla najgłośniej krzyczących to proszenie się o kłopoty.
Z dwóch pozostałych modeli – państwa scentralizowanego i federacji równorzędnych podmiotów – nasza propozycja tworzy rozsądne, innowacyjne rozwiązanie kompromisowe: Zdecentralizowaną Rzeczpospolitą.
Opracowaliśmy projekt modelowej Karty Wojewódzkiej – zrozumiałego dla każdego obywatela nowego „statutu województwa” regulującego instytucje władzy we wzmocnionym samorządzie. Zgodnie z nim, stojący na czele samorządu wojewódzkiego marszałek nie będzie aż tak niezależny jak np. gubernator stanu w USA. Prezes Rady Ministrów, w ramach swoich konstytucyjnych uprawnień, będzie mógł odwołać marszałka albo uchylić każdą decyzję sejmiku i Senatu Województwa, jeśli będą one sprzeczne z Konstytucją RP lub ustawami. W dalszej perspektywie (wymagałoby to zmiany Konstytucji), uprawnienia te proponujemy przekazać Prezydentowi RP, ze względu na jego szczególny mandat pochodzący z wyborów powszechnych. Dodatkowo proponujemy powołanie nowej instytucji – kolegium wszystkich szesnastu województw – które będzie monitorować efektywność działania jednostek samorządu oraz opracowywać konieczne przepisy i standardy koordynacji polityk i usług publicznych między województwami.
Jednocześnie województwa zostaną wyraźnie wzmocnione poprzez utworzenie Wojewódzkich Rad Ministrów, którymi kierować będą marszałkowie województwa, oraz wojewódzkich ministerstw. Jeśli obawiasz się biurokracji, to pamiętaj, że już dzisiaj w województwach funkcjonują rozbudowane urzędy marszałkowskie i wojewódzkie; wiele agencji centralnych ma także struktury terenowe. Lepiej dla obywateli i państwa będzie, gdy wszyscy ci urzędnicy będą pracować dla ministrów wojewódzkich wybieranych i odpowiedzialnych przed regionalnymi społecznościami, a nie dla armii ponad stu (tak!) ministrów i wiceministrów w Warszawie. W wielu przypadkach dzisiejszy dyrektor departamentu w urzędzie wojewódzkim może stać się wojewódzkim ministrem – co będzie symbolicznym dowartościowaniem tych funkcji.
Nasz projekt pomoże zainteresować pracą w samorządzie jeszcze więcej osób pracowitych, przedsiębiorczych i kompetentnych, zatrzymując negatywne tendencje migracji do Warszawy.
Podczas naszych prac nad Zdecentralizowaną Rzecząpospolitą pojawił się istotny problem. Jeśli stworzymy znacznie silniejsze samorządowe województwa z wojewódzkimi radami ministrów, to co stanie się z gminami – zgodnie z Konstytucją podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego – których funkcjonowanie jest bardzo dobrze oceniane przez obywateli? Aby ochronić gminy, proponujemy, by wszystkie prawa (uchwały) wojewódzkie stanowione przez sejmik wymagały akceptacji Senatu Województwa, w skład którego wchodzić będą wójtowie i burmistrzowie gmin oraz prezydenci miast z danego województwa, głosujący w senacie głosem ważonym populacją reprezentowanych mieszkańców. W dobie Internetu taki Senat Województwa mógłby działać przy minimalnych kosztach – prosty system internetowy (demokracja.gov.pl!) mógłby kierować każdą uchwałę sejmiku na biurko wójtów, burmistrzów lub prezydentów do akceptacji (bądź weta) w głosowaniu ważonym populacją danej gminy. Bezsprzeczną korzyścią takiego rozwiązania byłoby to, że
województwa nie będą mogły uchwalić praw godzących w kompetencje gmin.
Poprawiłaby się również koordynacja pomiędzy polityką województw a działaniami gmin. Senat wojewódzki byłby również elementem wzmocnienia i nobilitacji wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, którzy w stolicy regionu byliby nie petentami tylko Senatorami Wojewódzkimi, o których wpływy się zabiega.
